وقتی صحبت از انتخاب پارچه برای لباس یا محصولات نساجی می‌شود، شناخت نوع الیاف نقش بسیار مهمی در کیفیت، راحتی و دوام آن دارد. یکی از الیاف پرکاربرد در صنعت پوشاک، ویسکوز است؛ الیافی نیمه‌مصنوعی که از سلولز گیاهی به دست می‌آید و به‌دلیل ظاهر شبیه ابریشم و قیمت مناسب، محبوبیت زیادی پیدا کرده است. ویسکوز به‌تنهایی کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد و اغلب در ترکیب با الیافی مثل پلی‌استر یا ترویرا به کار می‌رود تا ویژگی‌های بهتری مثل دوام بیشتر یا کشسانی بالاتر ایجاد شود. از پارچه کت و شلوار گرفته تا آستری‌ها و لباس‌های راحتی، رد پای ویسکوز را می‌توان در بسیاری از محصولات دید. در این مطلب قصد داریم بررسی کنیم که ویسکوز دقیقا چیست، چه ویژگی‌هایی دارد و در چه کاربردهایی بیشترین استفاده را پیدا می‌کند.
پارچه ویسکوز چیست؟
ویسکوز در اصل نوعی الیاف نیمه‌مصنوعی است که از سلولز گیاهی به‌دست می‌آید. ماده اولیه آن معمولا چوب درختانی مثل راش یا اکالیپتوس است که پس از فرآیند شیمیایی به الیافی نرم و قابل ریسندگی تبدیل می‌شود. به همین دلیل، ویسکوز را نوعی ریون (Rayon) هم می‌نامند. این الیاف به دلیل ظاهر براق و لطافتی که دارند، شباهت زیادی به ابریشم پیدا می‌کنند و به همین خاطر گاهی از آن با عنوان ابریشم مصنوعی یاد می‌شود. با این حال، ویسکوز کمتر به‌صورت خالص استفاده می‌شود و اغلب در ترکیب با سایر الیاف مانند پلی‌استر یا ترویرا به کار می‌رود. این ترکیب باعث می‌شود پارچه علاوه بر نرمی و لطافت، دوام و کشسانی بهتری هم داشته باشد. امروزه پارچه ویسکوز در انواع مختلفی تولید می‌شود و بسته به نوع بافت و ترکیب آن، می‌تواند در لباس‌های رسمی مثل کت‌وشلوار، پارچه‌های آستری یا حتی لباس‌های راحتی و خانگی کاربرد داشته باشد.
ویژگی‌های پارچه ویسکوز
ویسکوز از خانواده الیاف بازساخته سلولزی است و به همین دلیل رفتار آن در بسیاری از موارد به الیاف طبیعی نزدیک است، با این تفاوت که چند ویژگی کاملا خاص هم دارد. مهم‌ترین خصوصیات آن را به صورت دقیق و کاربردی می‌توان این‌طور جمع‌بندی کرد:
۱- لطافت و افت عالی
بافت نرم و سطح نسبتاً براق باعث می‌شود روی بدن خوش‌فرم بایستد و برای لباس‌های دارای چین و برش‌های روان گزینه‌ای ایده‌آل باشد.
۲- تنفس‌پذیری و جذب رطوبت بالا
الیاف ویسکوز آب‌دوست است و تعریق را جذب می‌کند، به همین دلیل نسبت به بسیاری از الیاف مصنوعی خنک‌تر و راحت‌تر است.
۳- رنگ‌پذیری بسیار خوب
رنگ را یکنواخت می‌پذیرد و شفافیت رنگی بالایی دارد. این ویژگی برای تولید لباس‌های رنگی و چاپی یک مزیت جدی است.
۴- نرمی نزدیک به ابریشم با قیمت اقتصادی
در ظاهر و لمس، حس ابریشم را تداعی می‌کند اما هزینه تمام‌شده پایین‌تری دارد.
۵- حساسیت به رطوبت و کاهش استحکام در حالت خیس
در تماس با آب استحکام تار و پود پایین می‌آید و در صورت کشش می‌تواند تغییر شکل دهد. شست‌وشوی ملایم برای آن ضروری است.
۶- چروک‌پذیری و احتمال جمع‌شدگی
نسبت به پلی‌استر سریع‌تر چروک می‌شود و اگر مراقبت‌ها رعایت نشود ممکن است پس از شست‌وشو کمی جمع شود. ترکیب با پلی‌استر یا الاستین این مشکل را کمتر می‌کند.
۷- حساسیت به حرارت بالا
به دمای زیاد اتو حساس است. اتو با دمای پایین و بخار ملایم نتیجه بهتری می‌دهد.
۸- احساس خنکی روی پوست
به دلیل تبادل رطوبت خوب، خصوصاً در آب‌وهوای گرم و مرطوب، حس خنکی و راحتی ایجاد می‌کند.
۹- الکتریسیته ساکن کمتر از الیاف کاملا مصنوعی
نسبت به پلی‌استر کمتر بار الکتریکی می‌گیرد و به بدن نمی‌چسبد.
۱۰- پایداری ابعادی وابسته به ترکیب الیاف
در حالت خالص، ثبات ابعادی متوسطی دارد اما در ترکیب با پلی‌استر، نایلون یا الاستین، دوام، برگشت‌پذیری و مقاومت در برابر چروک بهتر می‌شود.
پارچه ویسکوز چه کاربردهایی دارد؟
به‌دلیل ویژگی‌های خاصش، ویسکوز در صنایع نساجی و پوشاک جایگاه گسترده‌ای دارد و در ترکیب با الیاف دیگر هم بسیار پرکاربرد است. مهم‌ترین کاربردهای آن عبارت‌اند از:
پوشاک زنانه و مردانه
به‌خاطر لطافت و حالت افتان، در دوخت مانتو، بلوز، شومیز، پیراهن و حتی لباس‌های مردانه مثل کت‌وشلوار سبک یا پیراهن رسمی استفاده می‌شود.
لباس‌های راحتی و خانگی
جذب رطوبت و خنکی این پارچه باعث می‌شود برای لباس خواب، لباس زیر و پوشاک روزمره انتخابی محبوب باشد.
پارچه‌های آستری
ویسکوز به‌دلیل نرمی و تنفس‌پذیری، گزینه‌ای عالی برای آستر کت‌وشلوار، پالتو یا کیف است؛ چون راحت روی بدن می‌نشیند و تعریق را کاهش می‌دهد.
منسوجات خانگی
در تولید پرده، رومیزی، روکش مبلمان و پارچه‌های تزئینی منزل به‌کار می‌رود؛ به‌ویژه زمانی که ظاهر براق و رنگ‌پذیری بالا مدنظر باشد.
پارچه‌های ترکیبی
اغلب با پلی‌استر، ترویرا یا الاستین ترکیب می‌شود تا دوام، خاصیت کشسانی یا مقاومت در برابر چروک افزایش یابد.
پوشاک ورزشی سبک
در برخی ترکیبات، ویسکوز به‌خاطر سبکی و جذب عرق برای لباس‌های ورزشی تابستانی هم به‌کار می‌رود.
حتما بخوانید: پارچه فاستونی چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟
نکات نگهداری از پارچه ویسکوز
برای نگهداری درست از پارچه ویسکوز باید چند نکته مهم را رعایت کرد، چون این الیاف نسبت به رطوبت و حرارت حساس هستند. شست‌وشوی این پارچه بهتر است با دست و در آب سرد یا ولرم انجام شود و اگر قرار است از ماشین لباسشویی استفاده شود، باید برنامه شست‌وشوی ملایم انتخاب شود. دمای بالا می‌تواند به بافت آسیب بزند و باعث جمع‌شدگی یا تغییر شکل شود، بنابراین هم در شست‌وشو و هم در اتوکشی باید حرارت پایین به کار برد. برای خشک‌کردن، بهتر است لباس‌های ویسکوز در سایه و روی سطح صاف پهن شوند، چون نور مستقیم خورشید به مرور زمان الیاف را ضعیف می‌کند. همچنین نباید لباس در حالت خیس به‌شدت چلانده یا پیچانده شود، زیرا در این شرایط استحکام پارچه کاهش می‌یابد. در نهایت، نگهداری در محیطی خشک و خنک باعث می‌شود پارچه کیفیت و لطافت خود را برای مدت طولانی‌تر حفظ کند.
جمع‌بندی
پارچه ویسکوز به دلیل ماهیت نیمه‌مصنوعی و ساختار سلولزی خود، جایگاهی میان الیاف طبیعی و مصنوعی دارد و همین ویژگی باعث شده هم لطافت و خنکی شبیه پارچه‌های طبیعی را داشته باشد و هم قابلیت‌های متنوعی مثل رنگ‌پذیری بالا و قیمت مناسب را ارائه دهد. این پارچه معمولا به‌تنهایی استفاده نمی‌شود و بیشتر در ترکیب با الیافی مانند پلی‌استر یا ترویرا به کار می‌رود تا دوام و کارایی بیشتری پیدا کند. حضور ویسکوز را می‌توان در طیف وسیعی از پوشاک مانند مانتو، پیراهن، کت‌وشلوار سبک، لباس‌های راحتی، پارچه آستری و حتی منسوجات خانگی مشاهده کرد. در کنار مزایای فراوانی مثل نرمی، ظاهر زیبا و راحتی، معایبی مانند چروک‌پذیری و حساسیت به رطوبت هم وجود دارد که با مراقبت درست می‌توان آن‌ها را کنترل کرد. به‌طور کلی، ویسکوز انتخابی اقتصادی و جذاب برای کسانی است که به دنبال پارچه‌ای سبک، خوش‌فرم و خوش‌رنگ هستند، به شرط آنکه در شست‌وشو و نگهداری آن دقت کافی داشته باشند.
